Nowelizacja Kodeksu Pracy: Kontrola trzeźwości pracowników – Najważniejsze zmiany dla pracodawców

21 lutego 2023 r. weszły w życie przepisy nowelizujące Kodeks pracy. Zmiany te umożliwiły pracodawcom wprowadzenie prewencyjnej kontroli pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu. Rozwiązania te realizują normy zawarte w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz.Urz. UE L 119 z 04.05.2016, str. 1, ze zm.).

Zgodnie z wprowadzonym do Kodeksu pracy (k.p.) art. 221c § 1, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia, pracodawca może wprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników. Z kolei w art. 221e § 1 k.p. zawarto uprawnienie pracodawcy do wprowadzenia kontroli pracowników na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu. W tym przypadku odpowiednio stosuje się przepisy dotyczące trybu i zasad przeprowadzenia kontroli obecności alkoholu w organizmie.

Kontrola trzeźwości obejmuje badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie (art. 221c § 4 k.p.). Pracodawca ma prawo przeprowadzać kontrolę także podczas wykonywania pracy zdalnej przez pracownika, a umożliwia mu to art. 6728 § 1 k.p., który mówi o przestrzeganiu przez pracownika norm z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy podczas świadczenia pracy zdalnej. Należy jednak pamiętać, że kontrola nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika.

Pracownicy powinni zostać zapoznani z nowymi zasadami kontroli trzeźwości w sposób przyjęty u danego pracodawcy, np. poprzez przekazanie informacji w wewnętrznym systemie oraz nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem kontroli trzeźwości. Zasady kontroli pracowników stosuje się odpowiednio do osób współpracujących wykonujących prace na innej podstawie niż stosunek pracy (na przykład umowa zlecenie) i prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą, jeżeli ich pracę organizuje pracodawca. Należy pamiętać, że osoby, które nie są pracownikami, a które objęła kontrola, powinny otrzymać informację wynikającą z przepisów RODO, między innymi o administratorze zbierającym i przetwarzającym dane określonej osoby, o celu przetwarzania danych osobowych, podstawie prawnej przetwarzania czy okresie przechowywania danych.

Zgodnie ze znowelizowanym art. 108 § 2 k.p., za stawienie się przez pracownika do pracy w stanie nietrzeźwości albo w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu lub za spożywanie alkoholu lub zażywanie środka działającego podobnie do alkoholu w czasie pracy – pracodawca może stosować karę pieniężną.

Jeżeli pracownik świadczy pracę, której elementem jest prowadzenie pojazdu mechanicznego, to tym bardziej należy zwrócić uwagę na możliwość kontroli, aby zapobiec, np. popełnieniu przestępstwa pod wpływem alkoholu lub narkotyków. Pracodawca sporządza informację o dacie, godzinie i minucie badania trzeźwości pracownika oraz jego wyniku wskazującym na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości. Powinien ją przechowywać w aktach osobowych pracownika przez okres nieprzekraczający roku od dnia ich zebrania. W przypadku gdy takie informacje mogą stanowić lub stanowią dowód w postępowaniu prowadzonym na podstawie prawa, a pracodawca jest stroną tego postępowania lub powziął wiadomość o wytoczeniu powództwa lub wszczęciu postępowania, okres przechowywania tych dokumentów ulega przedłużeniu do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Informację o pozytywnym wyniku badania trzeźwości trzeba będzie przetrzymywać (po wejściu w życie projektowanej zmiany rozporządzenia w sprawie dokumentacji pracowniczej) w nowo utworzonej części E akt osobowych pracownika.